Anno Domini 2021

120 jaar geleden te: “Kruishoutem - De genaamde Gustaaf Willekom was vrijdag van het kamp gekomen, en vierde zaterdag in den herberg van zijn vader, met andere kameraden, de terugkomst van het leger. In den namiddag had hij een schot gelost op de musschen met een geweer (afvijzer) en rond 6 ure eene nieuwe kardoes op den loop stekende en ziende dat deze niet gemakkelijk vooruitging, stiet hij den loop tegen den grond. De lading drong dwars door zijne kleederen, veroorzaakte hem eene groote wonde in de linker zijde en vloog met de stukken van het hemd in den balk der zoldering. Men liep in haast om geneesheer en pastoor, en deze laatste diende den ongelukkige de HH. Sakramenten toe. De geneesheer, die kort nadien kwam, bevond dat de wonde niet doodelijk was.” (Gazette van Brugge - 17.07.1901).

Bij brandstichting denkt men onmiddellijk aan vuurtjes stoken in huizen, fabrieken, winkels, magazijnen, boerderijen, stallingen. 140 jaar geleden trof een pyromaan een Kruishoutemse landbouwer echter rechtstreeks in diens ziel. Hij liet de oogst in vlammen opgaan: “Donderdag rond den middag, is er een tarwemyt van omtrent 700 schoven toebehoorende aen den landbouwer Van Meerhaeghem, te Cruishautem, de prooi der vlammen geworden. Men is op het spoor van den brandstichter.” (Den Denderbode - 31.07.1881).

Foto Edwin De Borggraeve 30 mei 2012

95 jaar geleden viel te Nokere een man uit het bovenste zijgevelvenstertje van het huidige restaurant Het Landhuys: “Doodelijke val - Donderdag morgend rond 9 uur, wilde de 70-jarige Alfons Kindt, winkelier in ellegoederen op de plaats te Nockere, het deurken van zijn gevelvenster toetrekken. De oude man verloor het evenwicht en stuikte van een hoogte van acht meters ten gronde. Een priester diende het slachtoffer dat het bewustzijn had verloren de H. Olie toe; dokter Van Cauwenberghe van Kruishautem, diende den ongelukkigen de noodige zorgen toe, maar helaas niets kon baten. Een uur nadien was M. Kindt overleden.” (De Volksstem - 04.07.1926).

Een bad hoort thuis in een badkamer. Normaal gezien toch. Maar wat als je jouw sanitair blok hebt gerenoveerd? Waar blijf je dan met die ouwe kuip? Het containerpark? Meegeven met het groot huisvuil? Sinds enkele decennia is - voor wie oplet - hergebruik ervan vooral in de agrarische sector doorgedrongen. Het is ongemerkt in het rurale landschap geïntegreerd als heemkundig erfgoed. Het bad van weleer is een voederbak geworden. Enkele voorbeelden (foto’s door Edwin De Borggraeve op 21 november 2020 en 13 maart 2021).

Duffelstraat                                                                                                  Galgestraat

Spichtestraat                                                                                  Beerstraat

Turkestraat                                                                                         Bredestraat

‘Oorlog en vrede’ is niet enkel de titel van Leo Tolstoy’s literaire meesterwerk, het is ook de symboliek die schuilgaat achter de ratel (in de volksmond 'krekel' of 'reutelaar' genoemd).

Bij de inventarisering van het religieuze erfgoed in de O.L.Vrouw van Bijstandkerk te Lozer trof het onderzoeksteam o.l.v. André Leyten een houten ratel aan (zie foto links). Hun beschrijving: “Een cilinder aan een handvat, waarin een houten plankje draait en hierdoor een ratelend geluid voortbrengt. Vroeger werd die gebruikt op Goede Vrijdag.”. Dit klopt. Volgens het vroegere volksgeloof luiden de kerkklokken op Witte Donderdag een laatste keer om dan naar Rome te vliegen. Op Goede Vrijdag en op Stille Zaterdag komt er geen geluid uit de kerktoren. Daarna doorklieven de klokken vanuit Rome opnieuw het luchtruim richting eigen parochie om er op Pasen weer te ‘bimbambeieren’. Om intussen op Goede Vrijdag en Stille Zaterdag de gelovigen voor de kerkdiensten en gebeden op te roepen, trokken misdienaars met houten ratels door de dorpsstraten. Daarbij ontstond in vele dorpen het gebruik om ze eieren, snoepgoed of een cent te geven. Deze gewoonte, die nu verdwenen is, staat symbool voor dankbaarheid, devotie en vrede.

Foto links: copyright www.erfgoedinzicht.be. Foto rechts: Edwin De Borggraeve

Maar naast vrede is er ook oorlog. Een bezoek aan het Memorial Museum Passchendaele 1917  leidt tot de verbijsterende vaststelling dat tijdens de Groote Oorlog  krek dezelfde houten ratels werden gebruikt. Op 22 april 1915 zetten de Duitsers bij hun aanval op Ieper voor het eerst in de militaire geschiedenis gas in. Tussen Steenstraete en Poelkapelle draaiden ze 6.000 flessen met chloorgas open. Eerst was er de verrassing. Later poogde men aan weerszijden middelen te vinden tegen de chemische oorlogvoering. Met bellen, ratels (zie foto rechts) en sirenes werd alarm geslagen bij het naderen van gaswolken. M.a.w., de ratel werd ingezet als verdedigingsmiddel tijdens de oorlog.

Nog later zag men dergelijke ratels als luidruchtig supportersinstrument opduiken langs de zijlijn van voetbalvelden ter aanmoediging van het eigen team. Maar is voetbal volgens de vroegere Ajax trainer Rinus Michels ook niet een klein beetje oorlog?