Welkom!

In de jaren vijftig van de vorige eeuw werden op de eiermarkt te Kruishoutem wekelijks meer dan een miljoen eieren verhandeld! In 1954 werd op initiatief van het Ministerie van Landbouw in het gemeentehuis van Kruishoutem de Eierprijzencommissie geïnstalleerd die nu nog steeds wekelijks de nationale richtprijzen vastlegt.

De eiermarkt op het Nieuw Plein begin de jaren zestig (fotoarchief Mieke Dedeken)

In 1958 werd het Nieuw Plein aangelegd om de eiermarkt meer ruimte te geven. Kruishoutem was doorgestoten tot de absolute Europese top. Maar … what goes up, must come down. Hoe kwam het dat de eiermarkt en -handel teloorging? U komt het te weten op de tentoonstelling.

Kruishoutem heeft sinds jaar en dag naam en faam als Eiergemeente. Nog wekelijks worden hier de nationale richtprijzen voor de eieren vastgelegd. En de Gulden Eifeesten van dit Paasweekend zijn er de folkloristische en feestelijke emanatie van. Alles gaat terug tot de Franse Zonnekoning Louis XIV die in 1670 de toelating gaf voor een jaarmarkt. Deze zou uitgroeien tot wekelijkse landbouw- en eiermarkten. Broeierijen schoten vanaf 1911 als paddenstoelen uit de grond. In de jaren vijftig was Kruishoutem absolute Europese Eiertop.

In deze tentoonstelling krijgt u een overzicht van de geschiedenis van Kip en Ei in Kruishoutem: van 1670 tot nu, van Zonnekoning tot Eikoningin, van huisnijverheid tot broeierijen, van eiermarkt tot eierveilingen, van eierbeurs tot eierprijzencommissie, van Reuzengild tot Gulden Eifeesten. U wordt meegenomen naar vroeger met een grafische tijdslijn en met origineel materiaal van toen: een originele broedkast, legbakken, eiermanden en -bakken, meetmateriaal om de kwaliteit van de eieren te bepalen, filmpjes van o.a. de Gulden Eifeesten, oude foto's en affiches ...

Dit zou wel eens het eerste kieken van Cruyshautem kunnen geweest zijn. Hoe, waar en wanneer? Dat komt u te weten op de tentoonstelling (foto met toelating van Johan C.G. van Campen).

Het centrum van Kruishoutem bevond zich vroeger niet waar het nu is. De eerste sporen van lokale menselijke aanwezigheid zijn immers te traceren op de Kapellekouter, een hoogte langs de Anzegemsesteenweg, waar men een uitzicht had op zowel de Scheldevallei, als op de Leievlakte. Omstreeks 5.000-4.000 vóór Christus vestigde er zich een landbouwgemeenschap. Keramiekscherven wijzen tevens op bewoning tijdens de IJzertijdperk, vanaf 450 vóór Christus. Na de Gallo-Romeinen, die er zowat vier eeuwen verbleven, kwamen de Merovingers (490-700 na Christus).

Waarom en wanneer de bewoners ervoor kozen om de vruchtbare Kapellekouter te verlaten voor een moerassig dal een kilometer noordwaarts - waar nu nog steeds het centrum van Kruishoutem is - blijft een raadsel.

Links: de Kapellekouter, foto genomen vanop de Anzegemsesteenweg. Links bovenaan de Galgestraat (sinds de fusie: Keetestraat). Rechts: opgravingen in centrum Kruishoutem leidden in de zomer van 2020 tot vondsten die teruggaan tot de periode 1050-1250, o.a. een muntstuk en gespen (foto’s Edwin De Borggraeve).

De verhuis voltrok zich wellicht geleidelijk aan over verschillende eeuwen heen. Jozef Goeminne laat de geschiedenis van de eerste kerk in het actuele centrum teruggaan tot 1026. Deze datering lijkt bevestigd te worden door de archeologische opgravingen op de markt in 2020. Projectleider Johan C.G. van Campen situeerde toen een paar vondsten in hetzelfde tijdsbestek: “Een klein deel van het vondstmateriaal hoort thuis in de Volle Middelleeuwen (1050-1250).”

Waarschijnlijk werd de Kapellekouter als begraafplaats pas definitief afgesloten in de 14^de-15^de eeuw. Naar de reden van de verhuis blijft het gissen. Historici opperen verschillende mogelijkheden:

• De invloed van de Gentse Sint-Baafsabdij, die volgens een brief van de abt (omstreeks 1019-1030) “in uilla holthem mansos XIIII - in het domein (Kruis)houtem 14 landbouwbedrijven” in bezit heeft.
• De komst van de kasteelheren van Ayshove. De naam van de heerlijkheid Ayshove duikt voor het eerst op in 1226, wanneer Daniël van Machelen als heer wordt vermeld.
• Ook regionale ingrepen in het lokale wegennet zouden een rol kunnen hebben gespeeld, maar een onmiddellijke bedenking hierbij is dat paden en wegels zich maar vormen in de richting waarheen men zich wil verplaatsen.
• Of was men eenvoudigweg op zoek naar een plaats waar het grondwater niet zo diep in de bodem zat? Dat lijkt een plausibele verklaring. De verhuis deed zich immers voor in wat wordt genoemd het ‘Middeleeuws Klimaatoptimum’ (of ‘Middeleeuwse Zomer’), een periode tussen 950 en 1250 met significant hogere temperaturen in het noordelijk halfrond, waardoor de grondwaterspiegel zakte.

Het is in elk geval opvallend dat de vier oudste woonkernen van Kruishoutem - zijnde Wannegem, Lede, Nokere en Kruishoutem zelf - allen verschanst liggen in een dalletje ten zuiden van een heuvelrug, als het ware beschermd tegen noordwesterwind, beschut tegen weer en ontij.

Foto links : de grafstenen aan de linkerzijde van het kruisbeeld. Foto rechts: het kruisbeeld in het midden van de rij. Opschrift: ‘De Zusters van den H. Franciscus van Assisi R.I.P.’ (foto’s Edwin De Borggraeve).

Messoeurs Pauline, Marie-Louise, Cordule, Salomé, Yvonne, Crescentia, Chantal, Anastasie, Leonilla, Césarine, Leocadie, Irène, Rufine, Désirée, Julita, Richarde, Urbanie, Emma, Lucilla, Marie-Joseph, Emerence, Melanie, Lima, Gertrude, Denise, Hildegarde en Sabine. Zevenentwintig Zusters van Assisi, die van 1839 tot 1999 een zorgcomplex runden in de Brugstraat, vonden een laatste rustplaats op het kerkhof van Kruishoutem. Een indrukwekkende rij grafsteentjes vermeldt hun religieuze naam en geboorte- en sterftejaar. In het midden een kruisbeeld.

De Zusters van de H. Franciscus van Assisi kwamen in 1839 naar Kruishoutem op vraag van pastoor Petrus-Jacobus Senesal (1793-1866). Ze startten een kantschool en een pensionaat voor meisjes in 1840, het jaar daarna was er al een weeshuis. In 1861 volgde een hospice voor bejaarden in de Ommegangstraat (sinds de fusie: Brouwerijstraat). De volgende realisaties waren een bewaarschool in 1868, de start met lager onderwijs in 1876, een school op de Marolle in 1879, een uitbreiding in de Brugstraat met de bouw van de Sancta Familia in 1952 en een schooltje aan de Biest in 1960. Een tanend leerlingenbestand leidde ertoe dat de school in de Brugstraat de deuren sloot in 1988. De laatste Zusters verlieten het klooster in maart 1999. In juni 2000 werden klooster, klassen en kapel afgebroken. In de zomer van 2006 ging ook de Sancta Familia tegen de vlakte.

Foto links: de grafsteentjes van de eerst- en laatstgeborene: Zuster Marie-Joseph (1873-1956) en Zuster Lucilla (1921-2009). Foto rechts: de grafstenen aan de rechterzijde van het kruisbeeld (foto’s Edwin De Borggraeve).