Welkom!

Traditiegetrouw herdenkt de christelijke samenleving zijn heiligen en martelaren op Allerheiligen. Het feest werd in 837 door paus Gregorius IV op 1 november vastgelegd. De dag nadien, Allerzielen worden onze dierbaren herdacht die het aardse leven achter zich hebben gelaten, alhoewel de meerderheid van de christenen haar afgestorvenen op Allerheiligen herdenkt.

Eeuwenlang was het de gewoonte om doden te begraven op het kerkhof dat zich traditioneel rondom de kerk bevond. Iedereen wou in de magische kring met gewijde grond worden begraven. In de 19de eeuw kwam het besef dat kerkhoven rond de kerk onhoudbaar werden. Eerst en vooral was er de groeiende bevolking waardoor veel kerkhoven te klein werden. De bestaande wegen of gebouwen zorgden er dikwijls voor dat het niet meer konden worden uitgebreid. Maar ook door de steeds vorderende wetenschap kwam men te weten dat het om hygiënische redenen niet langer verantwoord was. In 1784 was er al een decreet van Jozef II, keizer van de Oostenrijkse Nederlanden, dat begraven binnen een woonkern van meer dan 1000 inwoners verbood. In Kruishoutem duurt het nog even voordat het zo ver is. Na een lange zoektocht werd in 1848 een nieuw kerkhof ten oosten van de kerk in gebruik genomen. Op 23 maart 1848 was de 49-jarige Amelia Simoens de laatste persoon die op het oude kerkhof werd begraven. Op 29 maart van hetzelfde jaar had de achttienjarige Sylvia Creteur de droevige eer om als allereerste ooit op het nieuwe kerkhof te worden begraven. Na eeuwen gebruik werd het kerkhof rondom de oude kerk definitief buiten dienst gesteld.

In het voorjaar van 2020 werden in het centrum infrastructuurwerken gestart. Niet enkel de verfraaiing van de dorpskern stond op het programma, ook de wegen werden aangepast aan de noden van het hedendaagse verkeer. Voorafgaand werd een archeologisch onderzoek uitgevoerd door een team van de VUhbs van Amsterdam. Vooral het eeuwenoude kerkhof bleek een schat aan informatie te bevatten. Door de archeologen werden meer dan 1100 graven blootgelegd. Via demografisch onderzoek kreeg men meer inzicht in leeftijd, geslacht, ziekten en de levenskwaliteit van de Kruishoutemse bevolking die er sinds de volle middeleeuwen tot 1848 werd begraven. Aangezien christenen altijd bij de kerk werden begraven, mogen we aannemen dat de oudste graven samengaan met het ontstaan van de eerste kerk in het centrum. Volgens de onderzoekers zou dit al vroeg in de 11^de eeuw zijn gebeurd. Hoe een begrafenisplechtigheid in de volle middeleeuwen in Kruishoutem verliep, is niet geweten. Het archeologisch onderzoek schiep wel meer duidelijkheid over de verschillende soorten graven en de manier waarop overledenen ter aarde werden besteld. 

De alleroudste graven bestonden uit antropomorfe¹ kuilen waarin de overledenen werden bijgezet. De onderzoekers vermoeden dat kort daarna een andere manier van begraven ontstond waarbij de overledenen in een kuil werden gelegd die werd toegedekt met een dikke houten plank. De bovengenoemde graftypes behoren tot de oudste vormen van bijzettingen op het oude kerkhof en worden gedateerd in het midden van de 11de eeuw tot het einde van de 12de eeuw na Christus.

In dezelfde periode of iets later werd overgegaan tot het begraven in kisten, alhoewel de allereerste exemplaren op een hele speciale manier waren geconstrueerd. De kist was volledig vervaardigd uit dik eikenhout, had geen bodemplank, maar was onderaan voorzien van een lattenbodem. Deze manier van teraardebestelling zou gedurende een relatief korte periode zijn gebruikt. Pas omstreeks het midden van de 13^de eeuw is er sprake van volledig gesloten kisten. De kisten met een lattenbodem hadden het voordeel ten opzichte van de volledig gesloten exemplaren dat het ontbindingsproces vlotter verliep, een niet onbelangrijk gegeven in de moerasachtige, natte ondergrond van het centrum. De toenmalige gemeenschap moet dit zeker hebben opgemerkt. Dat er op een bepaald moment toch voor gesloten kisten werd gekozen, doet de archeologen vermoeden dat dit uit ideologische of religieuze redenen door de kerk werd opgelegd.

Bij de vroegste graven waren de kisten vervaardigd uit eikenhout, in een later stadium werd lichter en minder stevig naaldhout gebruikt. De overgang van eikenhout naar naaldhout zou het gevolg zijn van de steeds verdere ontbossing in de late middeleeuwen. Vooral eikenbossen moesten eraan geloven, eikenhout werd veelvuldig gebruikt voor woonconstructies, bouw van schepen en talloze andere toepassingen.

Grafgiften ontbreken zo goed als volledig. In christelijke graven worden ze zelden aangetroffen, christenen geloven dat ze in de hemel worden opgenomen. De gewoonte om grafgiften mee te geven eindigde bij ons met de kerstening van onze streken. Met de opgraving van het oude kerkhof werd dat christelijke gebruik bevestigd. Met uitzondering van enkele kledingaccessoires, wat kralen en vingerringen werden in de graven geen voorwerpen gevonden.

Ook kledij en schoenen ontbreken zo goed als volledig, er werden in totaal slechts drie kledingknopen gevonden. Men zou kunnen denken dat de knopen voor de begrafenis werden gerecupereerd, maar dan zouden in bepaalde graven restanten van kledij moeten zijn gevonden. Het onderzoek wees uit dat afgestorvenen naakt of in een lijkwade werden begraven. In bepaalde graven werd stro aangetroffen, wat hoogstwaarschijnlijk als onderlaag werd gebruikt of ter ondersteuning van het hoofd.

Graf met een lattenbodem uit de volle middeleeuwen. Foto: VUhbs, Vrije Universiteit Amsterdam.

1 Graf dat de omtrek van het menselijke lichaam benadert. 

Bronnen:

- Johan Van kampen. 2020: Aan de voet van de Eligiuskerk. Archeologisch onderzoek van een markterrein, een herberg en een kerkhof te Kruishoutem, Zuidnederlandse archeologische notities 1093, Amsterdam.

https://loket.onroerenderfgoed.be/archeologie/rapporten/eindverslagen/2065/bijlagen/6119/

- Chris Van der Meeren. Informatie over de uitfasering van het oude kerkhof en ingebruikname van het nieuwe kerkhof.

- Paus Gregorius IV. https://nl.wikipedia.org/wiki/Paus_Gregorius_IV/

Hultheim, de Heem- en Geschiedkundige Kring van Kruishoutem, stelt op vrijdag 13 december in CC De Mastbloem om 20.00 u. zijn 23^ste jaarboek voor. Inkom gratis.

Voorinschrijven kan nog voor de prijs van €28 tot vrijdag 15 november op rek.nr. BE05 0682 3409 4975 van Hultheim met vermelding van titel van het boek + aantal + naam, voornaam en adres. Vanaf zaterdag 16 november: 30€/boek. Bij verzending per post: +€10. Beschermleden: €50 (waarvoor jaarboek + vermelding in jaarboek en op website + gratis toegang op activiteiten van Hultheim voor 2 personen per beschermlid). Het jaarboek kan afgehaald worden tijdens de voorstelling van 13 december of op zaterdag 14, dinsdag 17 en zaterdag 21 december van 10u.00 tot 12u.00 in de foyer van de Mastbloem, of nadien bij Raoul De Bel, W. Churchillstraat, 12, 9770 - Kruishoutem (09/383.60.75 - Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).

Een overzicht van de artikels 2024 (titels onder voorbehoud):

• In memoriam Edwin De Borggraeve Bestuur Hultheim
• Jan de Huvettere uit Kruishoutem en Jacquelijne de Pape uit Oudenaarde: een mariage de raison Philippe Levrau
• Van intrigerende stenen… (en een kleinste kamertje…) Aimé De Coninck en Chris Van der Meeren
• Een Nokerse eigendominventaris uit 1809. Een schat aan historische informatie. Lieven Kinds
• Met Napoleon naar Moskou en terug. De Russische helletocht van Dominique Delmeire uit Nokere Philippe Levrau
• De lijkkelder bij het Amerikahuis Chris Van der Meeren
• Het mirakel van Lede Edwin De Borggraeve
• Le beau monde de Kruishoutem in de 19^de eeuw Patricio Ungaro
• Van aderlating tot keizersnede: twee eeuwen diergeneeskunde in Kruishoutem Chris Van der Meeren
• Desmet – Matthijs uit Nokere: een duivenhok met wereldfaam Martin De Milt
• Resurrexi Albert De Vos
• Ze rusten in vrede: Kruishoutems funerair erfgoed Edwin De Borggraeve
• Katdebelletjes: Knapenkoor Sint-Gregorius Kruishoutem Raoul en Marc De Bel
• Kruishoutemse Kruimels Edwin De Borggraeve

Binnenkort verschijnt een boek over 80 jaar Nokere Koerse, geschreven door onze veel te vroeg ontvallen Hultheim voorzitter Edwin De Borggraeve: ‘Het dorp – De berg – De Koers – 80 jaar Nokere Koerse’. Graag bieden wij ter ere van Edwin een combipakket aan. De prijs voor het jaarboek 2024 èn het boek ‘80 jaar Nokere Koerse’ bedraagt €59,50. Voorinschrijven op het bovenstaand nummer met vermelding van naam, adres en combipakket. Dit combipakket kan enkel afgehaald worden tijdens de voorstelling van het jaarboek 2024 op vrijdagavond 13 december of op zaterdag 14, dinsdag 17 en zaterdag 21 december van 10.00 tot 12.00 u. in de foyer van de Mastbloem. Beschermleden die het combipakket willen schrijven 80 euro over op bovenvermelde rekening.

VORIGE JAARBOEKEN Mist u er nog eentje? Of twee? Kan toch niet! Nog te bekomen, zolang de voorraad strekt. Voor info en bestellingen, zie : www.hultheim.be, klik aan ‘publicaties’, vervolgens ‘jaarboeken’ of bij Raoul De Bel (09/383 60 75 of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)

Het 23^ste jaarboek van de Kruishoutemse Heem- en Geschiedkundige Kring Hultheim komt eraan. De artikels worden u de komende dagen en weken gepresenteerd via flyers, facebook, onze website en XM Info. Dit keer gaat het o.a. over Jan de Huvettere uit Kruishoutem en Jacquelijne de Pape uit Oudenaarde: een marriage de raison, Van intrigerende stenen… (en een kleinste kamertje…), Een Nokerse eigendominventaris uit 1809. Een schat aan historische informatie, Met Napoleon naar Moskou en terug. De Russische helletocht van Dominique Delmeire uit Nokere, De lijkkelder bij het Amerikahuis, Het mirakel van Lede, De beau monde van Kruishoutem tijdens de Belle Epoque, Van aderlating tot keizersnede: twee eeuwen diergeneeskunde in Kruishoutem, De Smet - Matthijs uit Nokere: een duivenhok met wereldfaam, Resurrexi, Ze rusten in vrede: Kruishoutems funerair erfgoed, Katdebelletjes - Knapenkoor Sint-Gregorius Kruishoutem en Kruishoutemse kruimels.

N.a.v. het jaarboek lanceert Hultheim opnieuw een wedstrijd. De vraag is:

Herken je het voorwerp en weet je wat de functie is?

Het voorwerp werd meermaals gevonden tijdens de opgraving van 2020 in het centrum van Kruishoutem. Het heeft een diameter van 16 mm, weegt amper 0.5 g en is vervaardigd uit een cirkelvormig stukje draad uit koperlegering. De twee uiteinden bij elkaar zijn getorst. Het werd voor het eerst gebruikt in de 15de eeuw en verdwijnt pas diep in de 18de eeuw. Meestal werden ze met meerdere terzelfdertijd gebruikt en dit zowel door mannen als vrouwen. Het voorwerp kon jarenlang meegaan ondanks het dagelijkse gebruik. Om functioneel te zijn werd het voorwerp gebruikt in combinatie met een ander object dat niet is afgebeeld.

• Denk je de het voorwerp te herkennen en weet je wat de functie is?

Stuur een mail voor 1 december aanstaande naar bestuurslid Martin De Milt via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. met in het onderwerp ‘wedstrijd’ en in de mail naam, adres en het antwoord op de vraag. Bij meerdere juiste antwoorden zullen de winnaars via lottrekking worden bepaald. De drie winnaars ontvangen een gratis exemplaar van het jaarboek 2024 en worden verwittigd vóór de voorstelling ervan (op vrijdag 13 december om 20u 00 in CC De Mastbloem). Bij gebeurlijke voorinschrijving wordt het bedrag op hun rekening teruggestort.

Regelmatig verschijnen in de media meldingen dat een kind of meerdere kinderen uit hetzelfde gezin door een ouder werden omgebracht. Het zijn berichten waar iedereen sprakeloos en stil van wordt. Psychiaters en psychologen hebben verschillende verklaringen voor “filicide” of het opzettelijk doden van een eigen kind. Kindermoordenaars zijn echter van alle tijden. In krantenartikelen van eind van de 19^de eeuw vonden we een veroordeling terug van de in Kruishoutem geboren Melanie Van Autreve. Ze werd verdacht van moord op twee van haar eigen kinderen.

Melanie Van Autreve werd geboren op 31 maart 1850 in de Langeveldstraat¹ in Kruishoutem, in die tijd een bijzonder arme buurt, waar arbeiders, bezembinders en zelfs bedelaars woonden. De Van Autreves woonden in een armtierig, klein huisje waarvan er een achttal aan elkaar waren gebouwd en bewoond door verschillende gezinnen. De familie Van Autreve was niet afkomstig uit Kruishoutem. Vader Angélus werd geboren in Petegem-aan-de-Leie, moeder Maria Theresia Pourquoi in Bachte-Maria-Leerne. Bij de volkstelling van 1856 was het gezin al verhuisd naar de Deinsesteenweg. In 1858 verlaat de familie Van Autreve Kruishoutem om in Petegem-aan-de-Leie te gaan wonen. Later emigreerde het koppel naar Wattrelos in Frankrijk.

Op woensdag 18 januari 1882 werd voor het hof van assisen van Brabant de zaak opgeroepen ten laste van de toen 31-jarige Melanie Van Autreve. Ze werd beschuldigd van moord op twee van haar eigen kinderen. Tijdens de nacht van 19 op 20 juni 1881 zou ze haar pasgeboren baby, een meisje, om het leven hebben gebracht. Ze zou eerder in 1878 al een pasgeboren kind hebben vermoord. Melanie had geen al te beste naam, want in het artikel staat te lezen dat ze “van zeer slecht gedrag is en al vijf kinderen heeft gehad”. Het betreft hier wel vijf onwettige kinderen, wel te verstaan.

De moord uit 1881 kwam op een eigenaardige manier aan het licht. Melanie woonde op dat moment in de Stoofstraat 32 in Brussel, waar ze dienstmeid was bij een zekere M. Baltus, eigenaar van restaurant ‘Au Cygne’. Mevrouw Baltus had de zwangerschap opgemerkt en op haar advies vertrok Melanie op 23 juni van dat jaar naar haar ouders om te bevallen. Er werd afgesproken dat ze na de bevalling terug in dienst zou treden. Toen kort daarna de waterafvoer in het restaurant verstopt raakte, werden de in stukken gesneden overblijfselen van een baby gevonden. Mevrouw Baltus beschuldigde Melanie onmiddellijk van moord en diende een klacht in. Bij het verdere onderzoek door de politie werden nog meerdere lichaamsdelen gevonden. Nadere analyses door wetsdokters toonden aan dat de baby 3 tot 4 dagen eerder was gestorven en dat hij was gekookt en in stukken gesneden.

Voor de moord in 1878 op een eerder kind was er minder bewijslast. In de maand juni van dat jaar trad ze als voedster in dienst bij het ‘Hospices des Enfants-Assistés’ in de Meiboomstraat in Brussel. Melanie zou daar een kind hebben gebaard, waarvan de geboorte niet werd aangegeven. Ze zou op een namiddag ‘het gesticht’ hebben verlaten met een korf waarmee ze ’s avonds terugkwam. Men vermoedde dat het kind daarin werd weggedragen.

Er werd een onderzoek gestart waarbij Melanie werd geseind en opgespoord. Op 2 juli 1881 werd ze aangehouden bij haar tante in Deinze. Ze was op bezoek bij haar 5-jarig kind Constant,² waarover haar tante het voogdijschap had. Onmiddellijk na haar aanhouding werd ze ondervraagd door Mr. Vander Meersch van het Gentse parket. Ondanks haar valse verklaringen, werd vastgesteld dat ze recent zwanger was geweest. Terug in Brussel weigerde ze, ondanks de vele pogingen van de onderzoeksrechter, om mee te werken en een verklaring af te leggen.

De veroordeling van Melanie Van Autrijve verscheen op 29 januari in De Deinsche Burger.

Voor het proces werden niet minder dan 25 getuigen opgeroepen. Enkelen legden uit dat er in ‘Au Cygne’ kachels aanwezig waren voor de grote hoeveelheden kokend water, nodig voor de douches en andere behoeften van het restaurant. Op deze manier beschikte Melanie over voldoende kokend water om haar plan uit te voeren. Na lange hoorzittingen bevond het hof van assisen Melanie Van Autreve schuldig aan de moord op haar kind tijdens de nacht van 19 op 20 juni 1881. Het hof hield echter rekening met verzachtende omstandigheden en veroordeelde haar tot slechts zes jaar opsluiting. Wat de verzachtende omstandigheden waren, is niet geweten. Aan de moord op een vorig kind in 1878 werd ze onschuldig bevonden. De uitspraak bracht bij Melanie geen enkele emotie teweeg. Ze bleef net als tijdens het hele proces zwijgen. De krant ‘Le Gaulois’ typeerde haar als een sterke vrouw en uit de fysionomie³ van de verdachte viel een zekere intelligentie af te leiden.

Het is mogelijk dat Melanie met de moorden in Brussel niet aan haar proefstuk toe was. Eerder kreeg ze op 21-jarige leeftijd al een kind, Petrus. Hij had evenmin een wettelijke vader en werd bijgevolg naar zijn moeder vernoemd. Petrus werd geboren in Petegem-aan-de-Leie op 4 oktober 1871, waar hij vijf dagen later overleed. Onder welke omstandigheden dit gebeurde, is niet geweten.

Na het uitzitten van haar straf keerde Melanie terug naar Petegem-aan-de-Leie. Op 1 februari 1893 huwde ze met de 7 jaar jongere Isidorus Cabie. Beiden zijn op dat moment landwerker en niet bekwaam om de huwelijksakte te ondertekenen. Cabie erkende de eerder vernoemde Constant, de op dat moment 17-jarige zoon van Melanie, waardoor deze vanaf dan als Constant Cabie door het leven ging.

Bronnen:

- Burgerwelzijn van 21 januari 1882.

- Le Gaulois van 24 januari 1882.

- De Deinsche burger van 29 januari 1882.

- Chris Van der Meeren. De familie Van Autreve in de bevolkingsregisters van 1846 en 1856 en een schets van de bewoners in de toenmalige Langeveldstraat.

1 De huidige Langeveldmolenstraat. In 1636 werd daar de langeveldmolen gebouwd die werd verwoest in oktober 1918 toen de terugtrekkende Duitsers de molen dynamiteerden. Hij werd achteraf niet terug opgebouwd.

2 Geboren op 24 februari in 1876 in Petegem-aan-de-Leie.

3 Een oude leer die stelde dat aan het uiterlijk van een mens zijn persoonlijkheid valt af te leiden.